การควบรวมกิจการ ข้อดี ข้อเสีย ในปี 2025: กลยุทธ์เติบโตสองด้านของเหรียญในตลาดหุ้นไทยที่คุณควรรู้

การควบรวมกิจการ: กลยุทธ์เติบโตสองด้านของเหรียญในตลาดหุ้นไทยที่คุณควรรู้

ในโลกของการลงทุนที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว คุณเคยสงสัยไหมว่า อะไรคือแรงขับเคลื่อนเบื้องหลังการเติบโตแบบก้าวกระโดดของบริษัทขนาดใหญ่หลายแห่ง? บ่อยครั้งคำตอบคือ การควบรวมและซื้อกิจการ หรือที่เรารู้จักกันในนาม M&A (Mergers and Acquisitions) ซึ่งเป็นหนึ่งในกลยุทธ์เชิงรุกที่สำคัญที่สุดในโลกธุรกิจยุคใหม่

M&A ไม่ใช่เพียงแค่การรวมบริษัทเข้าด้วยกัน แต่คือกระบวนการซับซ้อนที่ส่งผลกระทบอย่างลึกซึ้งต่อทั้งโครงสร้างขององค์กรนั้นๆ พลวัตของการแข่งขันในตลาด และแน่นอนว่ายังรวมถึงนักลงทุนอย่างเราด้วย บทความนี้จะนำพาคุณไปสำรวจทุกแง่มุมของการควบรวมกิจการ ตั้งแต่ความหมาย วัตถุประสงค์ ไปจนถึงข้อดี ข้อเสีย และผลกระทบต่อผู้บริโภค พร้อมถอดบทเรียนจากกรณีศึกษาจริงในตลาดหุ้นไทย เพื่อให้คุณเข้าใจภาพรวมของกลไกนี้ได้อย่างถ่องแท้ และสามารถนำความรู้นี้ไปปรับใช้ในการวิเคราะห์และตัดสินใจลงทุนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• การควบรวมกิจการมีบทบาทสำคัญในการเพิ่มมูลค่าขององค์กร
• กระบวนการ M&A สามารถให้ผลลัพธ์ที่หลากหลายซึ่งอาจส่งผลต่อผู้บริโภคและนักลงทุน
• การเข้าใจความหมายและกลไกรวมถึงข้อดีข้อเสียของ M&A ช่วยให้นักลงทุนวิเคราะห์สถานการณ์ได้ดีขึ้น

แก่นแท้ของการควบรวมกิจการ: ทำไมธุรกิจจึงเลือก “รวมร่าง” หรือ “ซื้อกิจการ”?

ก่อนที่เราจะเจาะลึกถึงผลลัพธ์ เรามาทำความเข้าใจพื้นฐานกันก่อนว่า การควบรวมกิจการนั้นคืออะไร และมีรูปแบบไหนบ้าง?

M&A (Mergers and Acquisitions) คือคำรวมที่ใช้อธิบายการกระทำที่บริษัทหนึ่งเข้าซื้อหุ้นหรือทรัพย์สินของบริษัทอื่น หรือการที่บริษัทสองแห่งรวมกิจการเข้าด้วยกันเพื่อวัตถุประสงค์ทางธุรกิจเชิงกลยุทธ์ หากเปรียบเทียบง่ายๆ มันก็เหมือนกับการที่ทีมฟุตบอลสองทีมตัดสินใจรวมตัวกัน เพื่อให้ได้ทีมที่แข็งแกร่งกว่าเดิม หรือทีมหนึ่งซื้อตัวผู้เล่นเด่นๆ จากอีกทีมเพื่อเสริมทัพนั่นเอง

เราสามารถแบ่ง M&A ออกเป็นสองรูปแบบหลักๆ ได้แก่:

• การเข้าซื้อกิจการ (Acquisition): นี่คือกรณีที่บริษัทหนึ่งซื้อหุ้นหรือทรัพย์สินของอีกบริษัทหนึ่งเพื่อเข้าควบคุมทั้งหมดหรือบางส่วน เช่น บริษัทใหญ่ซื้อบริษัทสตาร์ทอัพเล็กๆ เพื่อเข้าถึงเทคโนโลยีใหม่ๆ การเข้าซื้อกิจการอาจเกิดขึ้นได้ทั้งแบบ เป็นมิตร (friendly acquisition) ที่ทั้งสองฝ่ายตกลงกันด้วยดี หรือแบบ ไม่เป็นมิตร (hostile takeover) ที่ผู้ซื้อเข้าควบคุมโดยไม่ได้รับความยินยอมจากฝ่ายบริหารของบริษัทเป้าหมาย ซึ่งในตลาดทุน มักเห็นการเสนอราคาที่สูงกว่าราคาตลาดเพื่อจูงใจผู้ถือหุ้นรายย่อยให้ขายหุ้นออกไป
• การควบรวมกิจการ (Merger): รูปแบบนี้ซับซ้อนกว่า เพราะเป็นการรวมบริษัทสองแห่งเข้าด้วยกันเพื่อก่อตั้งเป็นบริษัทใหม่ โดยบริษัทเดิมทั้งสองจะสิ้นสภาพไป แต่จะกลายมาเป็นส่วนหนึ่งขององค์กรใหม่ทั้งหมด กระบวนการนี้ต้องได้รับการอนุมัติจากผู้ถือหุ้นของทั้งสองฝ่าย และต้องผ่านกระบวนการทางกฎหมายที่เข้มงวด การควบรวมกิจการอาจเป็นการควบรวมที่เท่าเทียมกัน (merger of equals) หรือไม่เท่าเทียมกัน (unequal merger) ขึ้นอยู่กับขนาดและมูลค่าของบริษัทที่เข้าร่วม

แล้วอะไรคือแรงจูงใจหลักที่ผลักดันให้บริษัทต่างๆ ตัดสินใจเข้าสู่เส้นทาง M&A?

• การเติบโตและการขยายส่วนแบ่งการตลาด: นี่คือเหตุผลอันดับต้นๆ บริษัทที่ต้องการเติบโตอย่างรวดเร็ว มักจะมองหาบริษัทอื่นที่มีฐานลูกค้า สินค้า หรือตลาดที่ต้องการเข้าถึง การซื้อกิจการช่วยให้พวกเขาไม่ต้องเสียเวลาสร้างสิ่งเหล่านั้นขึ้นมาใหม่ตั้งแต่ต้น เปรียบเหมือนการใช้ทางลัดสู่ความสำเร็จ
• การเข้าถึงเทคโนโลยีหรือสายผลิตภัณฑ์ใหม่: ในยุคที่นวัตกรรมคือหัวใจสำคัญ บริษัทอาจซื้อกิจการสตาร์ทอัพที่มีเทคโนโลยีล้ำสมัย หรือบริษัทที่มีผลิตภัณฑ์ซึ่งจะช่วยเติมเต็มพอร์ตโฟลิโอของตนเอง นี่คือการลงทุนในอนาคตที่ช่วยให้บริษัทสามารถยืนหยัดและแข่งขันได้ในระยะยาว
• การประหยัดต้นทุน (Economies of Scale) และเพิ่มประสิทธิภาพ: เมื่อสองบริษัทรวมกัน พวกเขาสามารถรวมการดำเนินงาน ลดการทำงานที่ซ้ำซ้อน และใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด สิ่งนี้เรียกว่า Synergies ซึ่งอาจรวมถึงการลดต้นทุนด้านการผลิต การจัดซื้อ การตลาด หรือแม้แต่ค่าใช้จ่ายในการบริหารจัดการ
• การบรรลุเป้าหมายเชิงกลยุทธ์อื่นๆ: M&A ยังช่วยให้บริษัทสามารถกระจายความหลากหลายทางภูมิศาสตร์และธุรกิจ ลดความเสี่ยงในการพึ่งพิงตลาดเดียว หรือแม้กระทั่งกำจัดคู่แข่งในตลาดไปพร้อมกัน

จะเห็นได้ว่า การควบรวมกิจการไม่ใช่เพียงแค่การซื้อขาย แต่เป็นการเคลื่อนไหวเชิงกลยุทธ์ที่สำคัญซึ่งมีศักยภาพในการเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์ทางธุรกิจ และในฐานะนักลงทุน เราควรเฝ้าติดตามและทำความเข้าใจกลไกเหล่านี้อย่างใกล้ชิด

ข้อดีของการควบรวมกิจการ: เส้นทางสู่การเติบโตและประสิทธิภาพที่นักลงทุนมองหา

เมื่อบริษัทตัดสินใจรวมกิจการหรือเข้าซื้อกิจการ มักมีเป้าหมายที่ชัดเจนว่าจะได้รับประโยชน์หลายประการ ซึ่งหากเป็นไปตามแผน ผลลัพธ์ที่ได้ย่อมส่งผลดีต่อมูลค่าของบริษัทและโดยรวมแล้วก็คือผลตอบแทนของนักลงทุนด้วย เรามาดูกันว่าข้อดีที่สำคัญของการควบรวมกิจการมีอะไรบ้าง

ประการแรกคือ การขยายส่วนแบ่งการตลาดและการเข้าสู่ตลาดใหม่ได้อย่างรวดเร็ว การที่บริษัทหนึ่งเข้าซื้อกิจการคู่แข่งหรือบริษัทที่มีฐานลูกค้าในพื้นที่ใหม่ ทำให้สามารถเพิ่มส่วนแบ่งการตลาดได้อย่างทันที ไม่ต้องใช้เวลานานในการสร้างการรับรู้หรือขยายช่องทางการจัดจำหน่ายเอง เช่นเดียวกับการเข้าสู่ตลาดต่างประเทศหรือกลุ่มผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ การซื้อกิจการช่วยลดความเสี่ยงและเวลาในการบุกเบิกตลาดตั้งแต่ต้นทุนไปจนถึงการสร้างแบรนด์

ต่อมาคือ การปรับปรุงความสามารถในการแข่งขัน เมื่อสองบริษัทรวมกัน พวกเขาจะกลายเป็นผู้เล่นที่ใหญ่ขึ้น มีทรัพยากรมากขึ้น มีอำนาจต่อรองกับซัพพลายเออร์และลูกค้าได้ดีขึ้น และสามารถทุ่มงบประมาณไปกับการวิจัยและพัฒนาเพื่อสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆ ได้มากกว่าเดิม สิ่งเหล่านี้ล้วนเสริมสร้างความได้เปรียบทางการแข่งขันให้แข็งแกร่งขึ้น

ข้อดีที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือ การบูรณาการทรัพยากรเพื่อการจัดสรรที่ดีที่สุด ไม่ว่าจะเป็นความสามารถของบุคลากร เทคโนโลยีที่เป็นเอกลักษณ์ แบรนด์ที่แข็งแกร่ง ฐานลูกค้าที่ภักดี หรือแม้แต่ห่วงโซ่อุปทานที่มีประสิทธิภาพ เมื่อรวมกันแล้ว บริษัทสามารถจัดสรรทรัพยากรเหล่านี้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ขจัดความซ้ำซ้อน และเสริมจุดแข็งซึ่งกันและกันได้ ลองคิดดูสิว่าหากบริษัทหนึ่งเชี่ยวชาญด้านการผลิต และอีกบริษัทเชี่ยวชาญด้านการตลาด การรวมกันย่อมสร้างพลังที่เหนือกว่า!

และแน่นอนว่าสิ่งที่เราพูดถึงบ่อยครั้งในเรื่อง M&A คือ การตระหนักถึงการประหยัดจากขนาด (Economies of Scale) การลดต้นทุน และการเพิ่มประสิทธิภาพ นี่คือหัวใจสำคัญของ Synergies ที่หลายบริษัทคาดหวัง การรวมกิจการทำให้บริษัทมีอำนาจต่อรองในการซื้อวัตถุดิบจำนวนมากได้ในราคาที่ถูกลง สามารถรวมศูนย์การผลิตหรือการบริหารจัดการ ลดค่าใช้จ่ายด้านพนักงานที่ไม่จำเป็น และใช้โครงสร้างพื้นฐานที่มีอยู่ให้คุ้มค่าที่สุด ซึ่งท้ายที่สุดแล้วนำไปสู่การลดต้นทุนต่อหน่วยและการเพิ่มผลกำไรให้กับกิจการ

นอกจากนี้ การควบรวมกิจการยังช่วยให้ ได้รับเทคโนโลยี ผลิตภัณฑ์ หรือตลาดใหม่ๆ ได้อย่างรวดเร็ว บริษัทอาจเข้าซื้อกิจการที่มีสิทธิบัตร เทคโนโลยี หรือนวัตกรรมที่ล้ำหน้า ซึ่งจะช่วยเพิ่มขีดความสามารถด้านนวัตกรรมของตนเอง และเปิดโอกาสใหม่ๆ ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์และบริการที่ตอบโจทย์ความต้องการของตลาดได้ดียิ่งขึ้น

สุดท้ายแต่ไม่ท้ายสุด การควบรวมกิจการสามารถช่วย ลดความเสี่ยงด้านตลาดและเพิ่มเสถียรภาพขององค์กร ด้วยการกระจายความหลากหลายทางธุรกิจ (diversification) ทำให้บริษัทไม่ขึ้นอยู่กับรายได้จากแหล่งเดียวหรือตลาดเดียวมากเกินไป ซึ่งช่วยให้องค์กรมีความต้านทานต่อความเสี่ยงและภาวะเศรษฐกิจผันผวนได้ดีขึ้น เหมือนกับการกระจายความเสี่ยงในการลงทุนของคุณเอง

ข้อดีเหล่านี้ล้วนเป็นสิ่งที่บริษัทและนักลงทุนต่างคาดหวังจากการทำ M&A แต่คุณต้องไม่ลืมว่า ความสำเร็จนั้นไม่ได้เกิดขึ้นเอง แต่ต้องมาพร้อมกับการวางแผนที่ดี การบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ และการบูรณาการที่ราบรื่น

ข้อเสียและความเสี่ยงของการควบรวมกิจการ: เมื่อการรวมร่างไม่ได้เป็นดั่งฝัน

แม้ว่าการควบรวมกิจการจะมีข้อดีมากมาย แต่เหรียญย่อมมีสองด้าน และ M&A ก็มีความเสี่ยงและข้อเสียที่สำคัญที่คุณในฐานะนักลงทุนควรตระหนักอย่างยิ่ง การละเลยความเสี่ยงเหล่านี้อาจนำไปสู่ผลลัพธ์ที่ตรงกันข้ามกับที่คาดหวัง และส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อมูลค่าของบริษัทและเงินลงทุนของคุณ

ความท้าทายอันดับแรกคือ ปัญหาการบูรณาการ (Integration Challenges) การรวมบริษัทสองแห่งที่มีวัฒนธรรมองค์กรที่แตกต่างกัน อาจนำไปสู่ความขัดแย้ง ความไม่เข้าใจ และความยากลำบากในการทำงานร่วมกัน ลองจินตนาการถึงทีมสองทีมที่เคยทำงานในวิธีที่แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง แล้วต้องมารวมกันเป็นทีมเดียวโดยไม่มีการปรับตัว วัฒนธรรมที่เข้ากันไม่ได้อาจทำให้ประสิทธิภาพการทำงานลดลง พนักงานรู้สึกไม่มั่นคง และเกิดการหมุนเวียนของบุคลากร (turnover) ที่สูงขึ้น โดยเฉพาะพนักงานที่มีความสามารถ ซึ่งทั้งหมดนี้อาจนำไปสู่การบูรณาการที่ไม่ดีหรือล้มเหลว

ถัดมาคือ แรงกดดันด้านการเงิน การซื้อกิจการมักต้องใช้เงินลงทุนจำนวนมาก ซึ่งอาจมาจากเงินกู้ การออกหุ้นใหม่ หรือการใช้เงินสดสำรอง การเพิ่มภาระหนี้สินและต้นทุนในการทำธุรกรรมที่สูงขึ้น อาจส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่อความสามารถในการทำกำไรและสถานะทางการเงินของบริษัทในระยะสั้น หากดีลนั้นใช้เงินลงทุนสูงเกินไป หรือไม่สามารถสร้างกระแสเงินสดกลับมาได้ตามคาด อาจทำให้บริษัทเผชิญกับปัญหาด้านสภาพคล่อง และกระทบต่อเครดิตเรตติ้งได้

อีกหนึ่งความเสี่ยงคือ ความท้าทายในการบริหารจัดการ การบริหารองค์กรที่ใหญ่ขึ้นและซับซ้อนขึ้นย่อมไม่ใช่เรื่องง่าย โครงสร้างการจัดการที่เปลี่ยนแปลงไปอาจทำให้เกิดการสูญเสียการควบคุม หรือการตัดสินใจที่ผิดพลาด การรวมทีมผู้บริหารที่มีสไตล์และวิสัยทัศน์แตกต่างกัน อาจก่อให้เกิดความขัดแย้งและทำให้การดำเนินงานไม่ราบรื่น

เรายังต้องพิจารณาถึง ความเสี่ยงทางกฎหมายและชื่อเสียง การควบรวมกิจการอาจเผชิญกับปัญหาการปฏิบัติตามกฎหมายที่ซับซ้อน เช่น กฎหมายการแข่งขันทางการค้า กฎหมายแรงงาน หรือแม้กระทั่งข้อพิพาทตามสัญญา และปัญหาสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา นอกจากนี้ หากมีเหตุการณ์เชิงลบเกิดขึ้นระหว่างหรือหลังการควบรวมกิจการ เช่น การจัดการที่ผิดพลาด การเลิกจ้างจำนวนมาก หรือการบริการลูกค้าที่ย่ำแย่ ก็อาจนำไปสู่ความเสียหายต่อชื่อเสียงและภาพลักษณ์ของบริษัทได้

และในมุมที่กว้างขึ้น M&A ขนาดใหญ่อาจส่งผลเสียต่อภาพรวมของตลาดโดยรวม นั่นคือ การลดการแข่งขันในตลาด เมื่อบริษัทขนาดใหญ่รวมตัวกัน พวกเขามักจะมีอำนาจตลาดที่เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ซึ่งอาจนำไปสู่การผูกขาดในระดับท้องถิ่นหรือแม้กระทั่งในระดับประเทศได้

• การลดลงของการแข่งขันอย่างมีนัยสำคัญอาจทำให้ ผู้บริโภคได้รับผลกระทบเชิงลบ เช่น ราคาที่เพิ่มขึ้น ทางเลือกของสินค้าและบริการที่ลดลง และอำนาจการต่อรองของผู้บริโภคที่ลดลง
• นอกจากนี้ยังอาจ กีดกันผู้เล่นหน้าใหม่ ไม่ให้เข้าสู่ตลาดได้ง่ายขึ้น เพราะต้องเผชิญหน้ากับผู้เล่นรายใหญ่ที่มีอำนาจเหนือตลาด
• ที่สำคัญคือ การลดการแข่งขันอาจ บั่นทอนนวัตกรรม และกระบวนการทำลายล้างอย่างสร้างสรรค์ (creative destruction) ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นต่อการพัฒนาเศรษฐกิจในระยะยาว เมื่อไม่มีแรงกดดันจากการแข่งขัน บริษัทอาจไม่จำเป็นต้องลงทุนในการวิจัยและพัฒนาสิ่งใหม่ๆ เพื่อดึงดูดลูกค้าอีกต่อไป

ดังนั้น ในการประเมินการลงทุนที่เกี่ยวข้องกับ M&A คุณต้องพิจารณาความเสี่ยงเหล่านี้อย่างถี่ถ้วน ไม่ใช่แค่เพียงมองโลกในแง่ดีว่าดีลจะสำเร็จและสร้างผลตอบแทนมหาศาลเสมอไป

ผลกระทบต่อการแข่งขันและผู้บริโภค: มุมมองที่สำคัญยิ่งต่อเศรษฐกิจ

การควบรวมกิจการขนาดใหญ่ โดยเฉพาะในอุตสาหกรรมสำคัญๆ อย่างค้าปลีก โทรคมนาคม หรือพลังงาน ไม่ได้ส่งผลกระทบเพียงแค่บริษัทที่เกี่ยวข้องและผู้ถือหุ้นเท่านั้น แต่ยังขยายวงกว้างไปถึงภาพรวมของการแข่งขันในตลาด และที่สำคัญที่สุดคือ ผู้บริโภค ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของระบบเศรษฐกิจ

เมื่อบริษัทขนาดใหญ่รวมตัวกัน อำนาจตลาด (Market Power) ของบริษัทที่ควบรวมย่อมเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ พวกเขาสามารถกำหนดราคาได้ง่ายขึ้น มีอำนาจต่อรองกับซัพพลายเออร์และผู้จัดจำหน่ายได้มากขึ้น และอาจจำกัดการเข้าสู่ตลาดของคู่แข่งรายใหม่ๆ การลดลงของจำนวนผู้เล่นในตลาดโดยเฉพาะเมื่อเหลือเพียงไม่กี่ราย อาจนำไปสู่ภาวะกึ่งผูกขาด (Oligopoly) หรือแม้กระทั่งการผูกขาด (Monopoly) ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อคุณในฐานะผู้บริโภค

เรามักจะเห็นผลลัพธ์ที่ตามมาคือ:

• ราคาที่เพิ่มขึ้น: เมื่อการแข่งขันลดลง บริษัทที่ควบรวมกิจการมีอำนาจในการกำหนดราคาได้สูงขึ้น เนื่องจากผู้บริโภคมีทางเลือกน้อยลง พวกเขาจึงจำเป็นต้องยอมรับราคานั้น หากเป็นสินค้าหรือบริการที่จำเป็นในชีวิตประจำวัน เช่น ค่าบริการโทรศัพท์มือถือ หรือราคาสินค้าอุปโภคบริโภคในร้านค้าปลีกใหญ่ๆ ผลกระทบนี้จะยิ่งชัดเจนขึ้น
• ความหลากหลายของสินค้าและบริการที่ลดลง: ผู้เล่นที่มีอำนาจตลาดสูงอาจไม่จำเป็นต้องนำเสนอสินค้าหรือบริการที่หลากหลายเพื่อตอบสนองความต้องการเฉพาะกลุ่มอีกต่อไป ซึ่งอาจทำให้ผู้บริโภคมีทางเลือกน้อยลง และไม่สามารถหาผลิตภัณฑ์ที่เหมาะสมกับความต้องการของตนเองได้
• นวัตกรรมที่ชะลอตัวลง: แรงกดดันจากการแข่งขันคือสิ่งที่ผลักดันให้บริษัทต้องคิดค้นสิ่งใหม่ๆ เพื่อดึงดูดลูกค้าและสร้างความแตกต่าง แต่เมื่อการแข่งขันลดลง แรงจูงใจในการพัฒนานวัตกรรมก็อาจลดลงตามไปด้วย ซึ่งในระยะยาวจะส่งผลเสียต่อการพัฒนาอุตสาหกรรมและประโยชน์ของผู้บริโภคโดยรวม

ดังนั้น หน่วยงานกำกับดูแลการแข่งขันทางการค้าอย่าง คณะกรรมการแข่งขันทางการค้า (กขค.) และหน่วยงานเฉพาะทางอย่าง สำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) ในกรณีของอุตสาหกรรมโทรคมนาคม จึงมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการพิจารณาและอนุมัติการควบรวมกิจการขนาดใหญ่ พวกเขาต้องวิเคราะห์อย่างรอบคอบว่าดีลดังกล่าวจะสร้างการผูกขาดหรือลดการแข่งขันในตลาดอย่างไม่เป็นธรรมหรือไม่ เพื่อรักษาผลประโยชน์ของผู้บริโภคและส่งเสริมการแข่งขันที่เป็นธรรม อย่างไรก็ตาม การตัดสินใจเหล่านี้มักเป็นที่ถกเถียงและเผชิญกับการคัดค้านจากภาคประชาชนและองค์กรผู้บริโภคเสมอ

คุณในฐานะนักลงทุน ควรตระหนักถึงมิติเหล่านี้ด้วย การควบรวมกิจการที่สร้างการผูกขาดอาจถูกสังคมวิพากษ์วิจารณ์ หรือแม้กระทั่งถูกหน่วยงานกำกับดูแลสั่งห้ามในอนาคต ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อราคาหุ้นของบริษัทได้

M&A ในบริบทไทย: บทเรียนจากดีลยักษ์ใหญ่และบทบาทการกำกับดูแล

ตลาดหุ้นไทยเองก็เป็นเวทีสำหรับการควบรวมและซื้อกิจการขนาดใหญ่มาโดยตลอด โดยเฉพาะในช่วงที่เศรษฐกิจชะลอตัวและอัตราดอกเบี้ยต่ำ M&A ได้กลายเป็นกลยุทธ์สำคัญสำหรับบริษัทใหญ่ที่ต้องการเติบโตอย่างรวดเร็ว เรามาถอดบทเรียนจากกรณีศึกษาที่โดดเด่นในประเทศไทยกัน

กรณีศึกษาที่ 1: CPALL ซื้อ Makro และ Lotus

หนึ่งในดีลที่ถูกพูดถึงมากที่สุดคือการที่ บริษัท ซีพี ออลล์ จำกัด (มหาชน) (CPALL) เข้าซื้อกิจการ Makro ในปี 2556 และตามด้วยการเข้าซื้อธุรกิจค้าปลีกของ เทสโก้ โลตัส ในประเทศไทยและมาเลเซียในปี 2563 ซึ่งเปลี่ยนชื่อเป็น Lotus’s

• การวิเคราะห์: การเข้าซื้อกิจการเหล่านี้เป็นไปเพื่อเสริมสร้างความแข็งแกร่งในธุรกิจค้าปลีกสินค้าประจำวันของกลุ่มซีพี ทำให้มีอำนาจต่อรองกับซัพพลายเออร์และควบคุมห่วงโซ่อุปทานได้อย่างเบ็ดเสร็จมากขึ้น แม้ว่าการซื้อโลตัสจะใช้เงินลงทุนสูงมาก และส่งผลให้ราคาหุ้น CPALL ตกลงในระยะแรกจากความกังวลเรื่องภาระหนี้ แต่ในระยะยาว ผู้บริหารและนักวิเคราะห์หลายรายคาดการณ์ว่าจะช่วยให้ CPALL ครองธุรกิจค้าปลีกและได้เปรียบในการแข่งขันอย่างมีนัยสำคัญ
• ผลกระทบด้านการแข่งขัน: ดีลนี้ก่อให้เกิดความกังวลอย่างมากเรื่องการผูกขาดในธุรกิจค้าปลีก แต่ คณะกรรมการแข่งขันทางการค้า (กขค.) ได้อนุมัติโดยมีเงื่อนไข เพื่อป้องกันผลกระทบด้านการแข่งขันที่รุนแรง อย่างไรก็ตาม มูลนิธิเพื่อผู้บริโภคและภาคประชาชนหลายกลุ่มยังคงตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับอำนาจตลาดที่เพิ่มขึ้นของกลุ่มซีพี ซึ่งอาจส่งผลต่อราคาและทางเลือกของผู้บริโภคในระยะยาว

กรณีศึกษาที่ 2: TCAP ควบรวมกับ TMB

การควบรวมกิจการของ ธนาคารธนชาต (TCAP) กับ ธนาคารทหารไทย (TMB) ในปี 2562 เป็นอีกหนึ่งตัวอย่างของการรวมธุรกิจในอุตสาหกรรมเดียวกัน ซึ่งมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อสร้าง Synergies และลดต้นทุน

• การวิเคราะห์: การควบรวมนี้ทำให้เกิดธนาคารขนาดใหญ่ขึ้นมา และผู้ถือหุ้น TCAP ได้รับปันผลพิเศษ ซึ่งเป็นผลมาจากการที่ธนาคารมีขนาดใหญ่ขึ้นและสามารถลดค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานที่ซ้ำซ้อนลงได้ นักวิเคราะห์มองว่าดีลนี้เป็นการสร้างคุณค่าให้กับผู้ถือหุ้น และคาดว่าจะเกิด Synergies ที่ดีจากการลดต้นทุนและการรวมฐานลูกค้า
• ผลกระทบด้านการแข่งขัน: ในภาคการเงิน การควบรวมกิจการขนาดใหญ่มีแนวโน้มที่จะลดจำนวนคู่แข่ง แต่ยังคงมีธนาคารพาณิชย์รายใหญ่อื่นๆ จำนวนมาก ทำให้ผลกระทบด้านการแข่งขันไม่รุนแรงเท่ากรณีในธุรกิจค้าปลีกหรือโทรคมนาคม

กรณีศึกษาที่ 3: GULF เข้าซื้อ INTUCH

ในปี 2564 บริษัท กัลฟ์ เอ็นเนอร์ยี่ ดีเวลลอปเมนท์ จำกัด (มหาชน) (GULF) สร้างความฮือฮาด้วยการเข้าซื้อกิจการ บริษัท อินทัช โฮลดิ้งส์ จำกัด (มหาชน) (INTUCH) ซึ่งเป็นการเข้าซื้อกิจการต่างอุตสาหกรรมจากพลังงานสู่โทรคมนาคม

• การวิเคราะห์: นักลงทุนมองว่าดีลนี้ทำให้ GULF เติบโตอย่างก้าวกระโดดและเพิ่มกำไรต่อหุ้นอย่างมีนัยสำคัญ เนื่องจาก INTUCH เป็นบริษัทโฮลดิ้งที่มีการลงทุนในบริษัทชั้นนำอย่าง AIS ซึ่งเป็นผู้นำในอุตสาหกรรมโทรคมนาคม การกระจายธุรกิจไปยังอุตสาหกรรมที่มีศักยภาพการเติบโตสูงและสร้างรายได้สม่ำเสมอ ช่วยเสริมสร้างความมั่นคงให้กับ GULF
• ผลกระทบด้านการแข่งขัน: เนื่องจากเป็นการเข้าซื้อกิจการต่างอุตสาหกรรม และ GULF ไม่ได้ประกอบธุรกิจโทรคมนาคมโดยตรง ผลกระทบต่อการแข่งขันในตลาดโทรคมนาคมจึงมีจำกัดและไม่ก่อให้เกิดการผูกขาดโดยตรง

กรณีศึกษาที่ 4: DTAC ควบรวมกับ TRUE

ดีลที่สร้างความสนใจและถกเถียงอย่างมากคือการที่ บริษัท โทเทิ่ล แอ็คเซ็ส คอมมูนิเคชั่น จำกัด (มหาชน) (DTAC) ควบรวมกับ บริษัท ทรู คอร์ปอเรชั่น จำกัด (มหาชน) (TRUE) ในปี 2566 เพื่อก่อตั้งเป็นบริษัทใหม่ในชื่อ บริษัท ทรู คอร์ปอเรชั่น จำกัด (มหาชน)

• การวิเคราะห์: ทั้ง DTAC และ TRUE เป็นบริษัทโทรคมนาคมที่มีผลประกอบการไม่ค่อยดีนัก และเผชิญกับการแข่งขันด้านราคาที่รุนแรง การควบรวมนี้มีเป้าหมายเพื่อลดการแข่งขันด้านราคา สร้าง Synergies จากการรวมโครงข่ายและฐานลูกค้า และลดต้นทุนการดำเนินงานในระยะยาว
• ผลกระทบด้านการแข่งขัน: ดีลนี้เป็นประเด็นถกเถียงอย่างหนัก เนื่องจากเป็นการลดจำนวนผู้ประกอบการรายใหญ่ในตลาดโทรคมนาคมจาก 3 รายเหลือ 2 ราย ซึ่งหลายฝ่ายเกรงว่าจะนำไปสู่การผูกขาด และส่งผลให้ค่าบริการโทรศัพท์และอินเทอร์เน็ตเพิ่มขึ้น จากการศึกษาของ 101 Public Policy Think Tank (101 PUB) พบว่าราคาโทรคมนาคมมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นหลังการควบรวม นอกจากนี้ มูลนิธิเพื่อผู้บริโภคและสภาองค์กรของผู้บริโภคยังได้ยื่นฟ้องศาลปกครองเพื่อคัดค้านการอนุมัติของ กสทช. ซึ่งเป็นหน่วยงานกำกับดูแลโดยตรง แสดงให้เห็นถึงความกังวลของภาคประชาชนต่อผลกระทบต่อผู้บริโภคอย่างชัดเจน

กรณีศึกษาที่ 5: บางจาก (BCP) เข้าซื้อ ESSO

ล่าสุดในปี 2566 บริษัท บางจาก คอร์ปอเรชั่น จำกัด (มหาชน) (BCP) เข้าซื้อกิจการ บริษัท เอสโซ่ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน) (ESSO) ซึ่งเป็นการเข้าซื้อในอุตสาหกรรมเดียวกันที่นักลงทุนมองว่าได้มาในราคาที่ค่อนข้างถูก

• การวิเคราะห์: ดีลนี้คาดว่าจะเกิด Synergies สูงมาก ทั้งในด้านการกลั่นน้ำมัน การตลาด และการลดต้นทุน เนื่องจากเป็นการรวมธุรกิจที่มีความคล้ายคลึงกัน ทำให้บางจากสามารถเพิ่มส่วนแบ่งตลาดของสถานีบริการน้ำมันและกำลังการผลิตน้ำมันได้อย่างก้าวกระโดด นักวิเคราะห์หลายรายคาดว่ากำไรต่อหุ้นของ BCP จะเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญถึง 40% และทำให้บางจากกลายเป็นผู้นำในอุตสาหกรรมปิโตรเลียมของไทย
• ผลกระทบด้านการแข่งขัน: แม้จะเป็นการรวมตัวของผู้เล่นขนาดใหญ่ในอุตสาหกรรมพลังงาน แต่ตลาดยังคงมีผู้เล่นรายใหญ่อื่นๆ เช่น ปตท. และเชลล์ ทำให้ผลกระทบด้านการแข่งขันไม่ถึงขั้นผูกขาดและเป็นประโยชน์ต่อการสร้างประสิทธิภาพให้กับอุตสาหกรรมโดยรวม

จากกรณีศึกษาเหล่านี้ คุณจะเห็นได้ว่า การควบรวมกิจการในตลาดหุ้นไทยมีความหลากหลาย และมีผลลัพธ์ที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับบริบทของอุตสาหกรรม ขนาดของดีล และการกำกับดูแลจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ในฐานะนักลงทุน เราต้องประเมินดีล M&A อย่างรอบด้าน ไม่ใช่แค่ราคาหุ้นในระยะสั้น แต่ควรมองไปถึงผลกระทบระยะยาวต่อธุรกิจ การแข่งขัน และผู้บริโภคด้วย

บทสรุป: การควบรวมกิจการ ความสมดุลแห่งโอกาสและความรับผิดชอบ

ตลอดบทความนี้ เราได้สำรวจแก่นแท้ของการควบรวมและซื้อกิจการ (M&A) ตั้งแต่ความหมาย รูปแบบ วัตถุประสงค์อันหลากหลาย ไปจนถึงข้อดีที่ช่วยขับเคลื่อนการเติบโต ประสิทธิภาพ และความสามารถในการแข่งขันของบริษัท รวมถึงข้อเสียและความเสี่ยงที่แฝงอยู่ ไม่ว่าจะเป็นปัญหาการบูรณาการ ความกดดันทางการเงิน หรือความท้าทายด้านการบริหารจัดการ คุณได้เห็นแล้วว่า M&A เปรียบเสมือนดาบสองคมที่สามารถสร้างคุณค่ามหาศาลหรือนำมาซึ่งความล้มเหลวก็ได้

สิ่งสำคัญที่คุณต้องตระหนักคือ ผลกระทบของการควบรวมกิจการขนาดใหญ่ต่อการแข่งขันและผู้บริโภค ซึ่งเป็นมิติที่บ่อยครั้งถูกมองข้ามไป ผู้เล่นรายใหญ่ที่รวมตัวกันอาจมีอำนาจตลาดที่เพิ่มขึ้นจนนำไปสู่ราคาที่สูงขึ้น ทางเลือกที่น้อยลง หรือนวัตกรรมที่ชะลอตัวลง ดังที่เห็นได้จากกรณีศึกษาจริงในตลาดหุ้นไทย ทั้งในภาคค้าปลีกและโทรคมนาคม นี่คือเหตุผลที่หน่วยงานกำกับดูแลอย่าง คณะกรรมการแข่งขันทางการค้า (กขค.) และ กสทช. มีบทบาทสำคัญในการพิจารณาและอนุมัติ เพื่อรักษาสมดุลและป้องกันการผูกขาดที่อาจทำลายประโยชน์สาธารณะ

ในฐานะนักลงทุน ความเข้าใจในกลไกของ M&A จะช่วยให้คุณสามารถวิเคราะห์สถานการณ์ได้อย่างรอบด้าน คุณควรพิจารณาไม่เพียงแค่ผลตอบแทนที่อาจได้รับ แต่ยังรวมถึงความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น และผลกระทบต่อภาพรวมของอุตสาหกรรมและเศรษฐกิจ การควบรวมกิจการยังคงเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังสำหรับการพัฒนาและเติบโตของธุรกิจในยุคปัจจุบัน แต่การดำเนินการที่รอบคอบ การบริหารความเสี่ยงอย่างมีประสิทธิภาพ และการกำกับดูแลที่โปร่งใสและเป็นธรรม คือหัวใจสำคัญที่จะทำให้มั่นใจว่าการควบรวมกิจการจะสร้างประโยชน์สูงสุดต่อทั้งบริษัท นักลงทุน และที่สำคัญที่สุดคือต่อระบบเศรษฐกิจโดยรวมและผู้บริโภคอย่างยั่งยืน

การลงทุนคือการเรียนรู้ที่ไม่สิ้นสุด และการทำความเข้าใจกลยุทธ์เชิงรุกอย่าง M&A จะช่วยให้คุณสามารถมองเห็นโอกาสและความเสี่ยงในตลาดได้อย่างเฉียบคมขึ้น จงใช้ความรู้นี้เป็นเครื่องมือในการตัดสินใจลงทุนอย่างชาญฉลาด เพื่อให้คุณสามารถก้าวไปข้างหน้าในเส้นทางการลงทุนได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับการควบรวมกิจการ ข้อดี ข้อเสีย

Q：การควบรวมกิจการคืออะไร?

A：การควบรวมกิจการคือการรวมบริษัทหนึ่งเข้ากับอีกบริษัทหนึ่งเพื่อสร้างบริษัทใหม่หรือเพื่อเข้าซื้อควบคุมบริษัทอื่น

Q：ข้อดีของการควบรวมกิจการคืออะไร?

A：ข้อดีรวมถึงการขยายส่วนแบ่งการตลาด การลดต้นทุน ผลประโยชน์ทางการเงิน และการบรรลุเป้าหมายเชิงกลยุทธ์

Q：ความเสี่ยงที่เกิดขึ้นจากการควบรวมกิจการมีอะไรบ้าง?

A：ความเสี่ยงรวมถึงปัญหาการบูรณาการ แรงกดดันทางการเงิน และความท้าทายในการบริหารจัดการ